Η λέξη κόστος χρησιμοποιείται προκειμένου να περιγράψει της θυσίες οικονομικών πόρων (χρήματα ή άλλα αντικείμενα αξίας) που επενδύονται σε μια επιχείρηση με σκοπό την απόκτηση υλικών ή άυλων αγαθών που απαιτούνται ώστε αυτή να λειτουργήσει και να πραγματοποιήσει έσοδα.
Του Δημήτρη Χουλιάρα*
Με πιο απλά λόγια είναι η δαπάνη που πραγματοποιείται για να πληρωθούν οι συνεργάτες και το προσωπικό, να αγοραστούν οι πρώτες ύλες, τα εμπορεύματα και τα μηχανήματα παραγωγής, να πληρωθούν οι λογαριασμοί νερού, ενέργειας, τηλεφώνου-ιντερνέτ, το ενοίκιο και τα κοινόχρηστα που στεγάζεται η επιχείρηση καθώς και όλες οι υπόλοιπες εκροές χρημάτων που πραγματοποιούνται όσο μια επιχείρηση λειτουργεί. Η τιμή των εμπορευμάτων, προϊόντων ή υπηρεσιών που εμπορεύεται μια επιχείρηση ουσιαστικά αποτελείται από δυο συστατικά, την συνολική αξία όλων αυτών των δαπανών (κόστος) και το κέρδος, το ποσό που απομένει στην επιχείρηση αφού καλυφθούν όλες οι δαπάνες (κόστη).
Έσοδα – Δαπάνες (έξοδα) = Κέρδη
Αν και εκ πρώτης όψεως η λέξη κόστος ταυτίζεται με την λέξη έξοδο ή δαπάνη, αυτό είναι λάθος καθώς το έξοδο στον επιχειρηματικό κόσμο είναι κάτι πολύ πιο συγκεκριμένο χρονικά το οποίο ακολουθεί το κόστος το οποίο δημιουργήθηκε πριν από αυτό.
Παράδειγμα
Μια επιχείρηση η οποία αγοράζει και ύστερα μεταπουλά με ένα μικρό περιθώριο κέρδους διάφορα εμπορεύματα ξεκίνησε την χρονιά 20Χ0 με άδειες τις αποθήκες της και μέσα στην χρονιά πραγματοποίησε αγορές εμπορευμάτων αξία 20.000,00 €. Έως το τέλος εκείνης της χρονιάς από αυτά τα εμπορεύματα πώλησε τα ¾ αυτών, δηλαδή η αξία αυτών που πωλήθηκαν ήταν 15.000 και η τιμή που χρέωσε τους πελάτες για αυτά ήταν 17.500,00 €.
Σε αυτή την περίπτωση αν και το κόστος των εμπορευμάτων, η επένδυση που έγινε δηλαδή για ξεκινήσουν οι πωλήσεις είναι 20.000,00 €, το έξοδο που πραγματοποιήθηκε μέσα στην χρήση ήταν 15.000,00 €. Ο διαχωρισμός αυτός είναι σημαντικός ώστε να μπορέσει να υπολογιστεί με σωστό τρόπο το κέρδος που υπήρξε την χρονιά 20Χ0 το οποίο ήταν:
Έσοδα – Έξοδα = 17.500,00 – 15.000,00 = 2.500,00 €
Η καλή γνώση της έννοιας του κόστους είναι πολύ σημαντική για ληφθούν οι σωστές επιχειρηματικές αποφάσεις και για αυτόν τον λόγο πρέπει να γίνει μια περαιτέρω ανάλυση τους διασπώντας τα διάφορα κόστη που υπάρχουν μέσα σε μια χρονιά σε διαφορετικές κατηγορίες ανάλογα με τις ιδιότητες και την συμπεριφορά τους. Μια πολύ σημαντική διάκριση προκειμένου να κατηγοριοποιηθεί σε επί μέρους συνιστώσες είναι διάσπαση του σε Σταθερό και Μεταβλητό Κόστος.
Το Σταθερό κόστος είναι το κόστος το οποίο υπάρχει σε μια επιχείρηση, ανεξάρτητα από το ύψος της παραγωγής και των εσόδων. Αν σε μια χρονιά μια επιχείρηση δεν πραγματοποιήσει ούτε μια πώληση το σταθερό κόστος θα ισούται με την ζημιά εκείνης την χρονιάς καθώς αυτή την κατηγορία εξόδων είναι αδύνατον να την αποφύγουμε εφόσον η επιχείρηση παραμένει ανοιχτή, ακόμα και αν δεν υπάρξει ούτε ένας πελάτης.
Έστω για παράδειγμα ότι έχουμε ένα κατάστημα το οποίο πωλεί καφέδες πακέτο, το ενοίκιο της έδρας όπου στεγάζεται η επιχείρηση έχει οριστεί στα 1.000,00 € τον μήνα. Ανεξάρτητα του πόσους καφέδες – πακέτο θα πωλήσει η επιχείρηση μέσα σε ένα μήνα είναι υποχρεωμένη να καταβάλει στον ιδιοκτήτη της έδρας 1.000,00 €, για αυτό τον λόγο το ενοίκιο χαρακτηρίζεται ως σταθερό κόστος.
Τα σταθερά κόστη μια επιχείρηση δεν μπορεί να τα αποφύγει όσο είναι ανοιχτή, καθώς το ύψος τους παραμένει ίδιο ανεξάρτητα από το πόσο αυτή θα δουλέψει, παραδείγματα σταθερούς κόστους μπορούν να είναι τα εξής:
| Είδος επιχείρησης | Σταθερό κόστος |
| Μεταφορική Εταιρεία | Ασφάλιστρα φορτηγών |
| Κατάστημα ρούχων | Ενοίκιο έδρας |
| Καφετέρια | Δημοτικός φόρος |
| Ξενοδοχείο | Φόρος ΕΝΦΙΑ |
| Χονδρικό Εμπόριο βιβλίων | Ασφάλιστρα εμπορευμάτων |
Μια ιδιότητα που έχει το σταθερό κόστος είναι ότι αν το εξετάσουμε πως επιμερίζεται στο ύψος της παραγωγής, θα παρατηρήσουμε ότι όσο ανεβαίνει η παραγωγή αυτό πέφτει. Με πιο απλά λόγια όσο πιο καλά πάει η επιχείρηση, τόσο πιο εύκολο είναι για αυτή να το καλύψει. Προκειμένου να διατυπωθεί σωστά η ιδιότητα αυτή ο όρος που χρησιμοποιείται είναι το ανά μονάδα σταθερό κόστος. Για να το κατανοήσουμε καλύτερα ας επανέλθουμε στο παράδειγμα στο κατάστημα που πουλά καφέδες πακέτο όπου το ανά μονάδα σταθερό κόστος θα διαμορφωθεί σύμφωνα με τον εξής πίνακα:
| Τμχ που πωλήθηκαν | Ύψος Σταθερού κόστους | Ανά μονάδα σταθερό κόστος |
| 10 τμχ | 1.000,00 € | 100,00 € |
| 20 τμχ | 1.000,00 € | 50,00 € |
| 30 τμχ | 1.000,00 € | 33,33 € |
| 40 τμχ | 1.000,00 € | 25,00 € |
| 50 τμχ | 1.000,00 € | 20,00 € |
| 60 τμχ | 1.000,00 € | 16,67 € |
| 70 τμχ | 1.000,00 € | 14,29 € |
Αντίθετα με όσα ισχύουν για το σταθερό κόστος το Μεταβλητό Κόστος είναι το κόστος που προκύπτει από την παραγωγική διαδικασία. Ξεκινά να υπάρχει όταν λάβουμε μια παραγγελία από κάποιον πελάτη και αρχίζει η εκτέλεση της. Όσο μεγαλώνει το μέγεθος της παραγγελίας ή ο αριθμός των παραγγελιών, μεγαλώνει και το μέγεθος του Μεταβλητού Κόστους.
Τα μεταβλητά κόστη αυξάνονται όσο περισσότερο δουλεύει η επιχείρηση, αν για παράδειγμα για την παρασκευή 10 τμχ καφέ – πακέτου απαιτείται καφές αξίας 2,00 € παρατηρούμε στο παραπάνω διάγραμμα ότι η γραμμή που απεικονίσει την σχέση αυτή δεν είναι μια ευθεία γραμμή όπως στα σταθερό κόστος αλλά ακολουθεί ανοδική πορεία όσο περισσότερα τεμάχιά παρασκευάζονται και πωλούνται. Άλλα παραδείγματα μεταβλητού κόστους για τις επιχειρήσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω είναι τα εξής:
| Είδος επιχείρησης | Μεταβλητό κόστος |
| Μεταφορική Εταιρεία | Πετρέλαιο κίνησης |
| Κατάστημα ρούχων | Εμπορεύματα (ρούχα) |
| Καφετέρια | Καφές, ζάχαρη, χάρτινα ποτήρια |
| Ξενοδοχείο | Κατανάλωση ρεύματος |
| Χονδρικό Εμπόριο βιβλίων | Μεταφορικά εμπορευμάτων |
Αν υποθέσουμε ότι το Μεταβλητό Κόστος αυξάνεται με τον ίδιο ρυθμό που αυξάνονται και οι πωλήσεις (γραμμική σχέση) τότε το ανά μονάδα Μεταβλητό Κόστος για κάθε παραγόμενη μονάδα είναι ίσο ανεξάρτητα από το ύψος της παραγωγής.
| Τμχ που πωλήθηκαν | Ύψος μεταβλητού κόστους | Ανά μονάδα μεταβλητό κόστος |
| 10 τμχ | 2,00 € | 0,20 € |
| 20 τμχ | 4,00 € | 0,20 € |
| 30 τμχ | 6,00 € | 0,20 € |
| 40 τμχ | 8,00 € | 0,20 € |
| 50 τμχ | 10,00 € | 0,20 € |
| 60 τμχ | 12,00 € | 0,20 € |
| 70 τμχ | 14,00 € | 0,20 € |
Επιπλέον το μεταβλητό κόστος συνήθως έχει άλλη μια ιδιότητα η οποία είναι θετική για την επιχείρηση. Όσο αυξάνεται το ύψος της παραγωγής, έχει παρατηρηθεί ότι το ανά μονάδα μεταβλητό κόστος μειώνεται. Για παράδειγμα σε μια καφετέρια αν ένας μπουφετζής που εκτελεί και χρέη σερβιτόρου και μπορεί να εξυπηρετήσει έναν συγκεκριμένο αριθμό πελατών σε μια δεδομένη χρονική στιγμή, η πρόσληψη ενός σερβιτόρου δεν θα αυξήσει γραμμικά την δυνατότητα εξυπηρέτησεις πελατών αλλά εκθετικά. Επίσης η αγορά πρώτων υλών σε μεγάλες ποσότητες εξασφαλίζει χαμηλότερες τιμές για την επιχείρηση.
Συνοψίζοντας όσα ειπώθηκαν παραπάνω, μπορούμε να τα συμπτύξουμε όλα σε δύο ισότητες:
Συνολικό κόστος = Σταθερό κόστος + Μεταβλητό κόστος
Ανά μονάδα συνολικό κόστος = Ανα μονάδα σταθερό κόστος + Ανά μονάδα μεταβλητό κόστος
*Ο Δημήτρης Χουλιάρας είναι Λογιστής – Φοροτεχνικός και παράλληλα συνεργάτης της Foroline-Financial ADC
