Έχει παρατηρηθεί κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίας αγωγής διαζυγίου να αποβιώνει ένας σύζυγος. Κληρονομεί ο “εναγόμενος” τον ενάγοντα που αποβίωσε;
του Δρ Ευάγγελου Μαργαρίτη*
Κατά το άρθρο 1822 ΑΚ το κληρονομικό δικαίωμα, καθώς και το δικαίωμα στο εξαίρετο του συζύγου, που επιζεί, αποκλείονται, αν ο κληρονομούμενος, έχοντας βάσιμο λόγο διαζυγίου, είχε ασκήσει την αγωγή διαζυγίου κατά του συζύγου του.
Από την διάταξη αυτή προκύπτει ότι επέρχεται, αυτοδικαίως εκ του νόμου, αποκλεισμός του κληρονομικού δικαιώματος στο σύνολό του, ήτοι περιλαμβανομένης και της νόμιμης μοίρας, ως και του δικαιώματος εξαίρετου του επιζώντος συζύγου, αν ο κληρονομούμενος είχε ασκήσει το διαπλαστικό του δικαίωμα να επιδιώξει τη λύση του γάμου με διαζύγιο, με την προϋπόθεση πως είχε βάσιμο προς τούτο λόγο, δηλαδή νόμιμη αιτία που δικαιολογεί την αιτηθείσα διάπλαση (ΑΠ 766/2004 ΕλλΔικ 2005.454, ΕφΑθ 618/2007 ΕλλΔικ 2007.903).
Ειδικότερα, από τον συνδυασμό της παραπάνω διάταξης προς εκείνη του άρθρου 1820 ΑΚ προκύπτει ότι ο σύζυγος που επιζεί καλείται στην κληρονομιά του αποβιώσαντος συζύγου με βάση μόνο τη συζυγική του ιδιότητα, την οποία και υποχρεούται να αποδείξει και η οποία εξακολουθεί να υπάρχει, μέχρι να γίνει αμετάκλητη η απόφαση για το διαζύγιο (άρθρο 1438 ΑΚ).
Όμως οι κληρονόμοι του αποβιώσαντος μπορούν να ανατρέψουν την επερχόμενη με τον τρόπο αυτό κλήση του (ως εξ αδιαθέτου κληρονόμου) στην κληρονομιά, προβάλλοντας τον αποκλεισμό του από αυτήν (κληρονομιά), αν επικαλεσθούν και αποδείξουν, εκτός από την κληρονομική τους ιδιότητα, τη συνδρομή των προϋποθέσεων του πιο πάνω άρθρου 1822 ΑΚ (ΕφΑθ 1815/2009 ΕλλΔικ 2009.1506), δηλαδή την έγερση αγωγής διαζυγίου από τον κληρονομούμενο σύζυγο και τη βασιμότητα του επικαλούμενου σ’ αυτήν λόγου, που δεν είναι πλέον απαραίτητο να οφείλεται σε υπαιτιότητα του συζύγου που επιζεί (ΑΠ 766/2004 ΕλλΔικ 2005.454, ΑΠ 1281/1993 ΕλλΔικ 1995.124, ΕφΑθ 618/2007 ΕλλΔικ 2007.903, ΕφΑθ 3835/2003 ΕλλΔικ 2004.883, ΕφΑθ 864/2002 ΕλλΔικ 2002.819, ΕφΑθ 97/2000 ΕλλΔικ 2000.1417).
Εξάλλου, επειδή με τον θάνατο του ενός από τους συζύγους η περί διαζυγίου εκκρεμής δίκη καταργείται (άρθρο 604 ΚΠολΔ) και η περί διαζυγίου αγωγή, όντας προσωποπαγής, δεν μεταβιβάζεται στους κληρονόμους του συζύγου που απεβίωσε, κάθε κληρονόμος του συζύγου που απεβίωσε, αλλά και κάθε τρίτος, όπως κάποιος οφειλέτης της αντίστοιχης κληρονομιάς, επιδιώκοντας με έννομο συμφέρον να αποκλείσει τον επιζώντα σύζυγο από την κληρονομιά, πρέπει να εγείρει αναγνωριστική αγωγή για το βάσιμο του λόγου διαζυγίου κατά του επιζώντος συζύγου (ΑΠ 1796/2005 ΕλλΔικ 2006.812, ΕφΑθ 3835/2003 ΕλλΔικ 2004.883, ΕφΑθ 864/2002 ΕλλΔικ 2002.819, ΕφΑθ 4485/1993 ΕλλΔικ 1995.217), χωρίς να αποκλείεται πάντως η έρευνα της βασιμότητας του λόγου διαζυγίου να γίνει μετά από έγερση αναγνωριστικής αγωγής του επιζώντος συζύγου
