Πριν από 9 χρόνια (στις 18.6.2014) είχαμε δημοσιεύσει ένα άρθρο σχετικά με την τότε ψηφισθείσα νομοθετική πρόβλεψη για τη δυνατότητα εξόφλησης του φόρου κληρονομίας σε είδος (με μεταβίβαση προς το Δημόσιο ενός εκ των κληρονομιαίων ακινήτων). Μία δεκαετία σχεδόν αργότερα, η προβλεπόμενη Υπουργική απόφαση που θα καθόριζε τις λεπτομέρειες της εφαρμογής δεν έχει ακόμα εκδοθεί.
του Γιώργου Δαλιάνη, με τη συνεργασία της Νίκης Χατζοπούλου
Αυτό το αδιέξοδο θέλησε ο νομοθέτης να επιλύσει με τον ν. 4261/2014, με βάση τον οποίο προβλέφθηκαν τα εξής (άρθρο 82 παρ. 6 του ν. 2961/2001): “Με πράξη της Φορολογικής Διοίκησης επιτρέπεται η εξόφληση του συνόλου ή μέρους οφειλόμενου φόρου κληρονομιάς από τον οφειλέτη, που βρίσκεται σε αδυναμία να τον καταβάλει σε μετρητά, μετά από αίτησή του, με μεταβίβαση στο Ελληνικό Δημόσιο της πλήρους κυριότητας ολόκληρου αξιόλογου ακινήτου, το οποίο βρίσκεται εντός σχεδίου πόλης και δεν βαρύνεται με οποιοδήποτε εμπράγματο δικαίωμα, αγωγή ή άλλο βάρος. Σε καμία περίπτωση δεν αποδίδεται στον οφειλέτη, η τυχόν διαφορά μεταξύ της αξίας του ακινήτου, που προσφέρεται και του φόρου κληρονομιάς που οφείλεται. Με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Εσόδων καθορίζεται η διαδικασία εξόφλησης του φόρου και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή της παρούσας παραγράφου.”
Έκτοτε, η εν λόγω Υπουργική Απόφαση ουδέποτε εκδόθηκε και η εν λόγω νομοθετική πρόβλεψη πέρασε στα αζήτητα. Το Ελληνικό Δημόσιο δεν τόλμησε, παρά τις προτάσεις των παραγωγικών τάξεων και τις πολυάριθμες εκατέρωθεν εισηγήσεις να αποδεχθεί έναντι οποιοδήποτε φόρου ή τέλους, ακίνητα φορολογούμενων. Απλά, χορήγησε φορολογική ενημερότητα την οποία με παλιότερο νόμο είχε στερήσει, όταν από την μεταβίβαση του ακινήτου δεν εξοφλείτο ολόκληρη η οφειλή προς το Ελληνικό Δημόσιο και έτσι με την παράγραφο 8 του άρθρου 43 του ν.4174 /2013, που τέθηκε σε ισχύ την 1-1-2014, ορίζεται ότι:
“Με πράξη της Φορολογικής Διοίκησης επιτρέπεται η εξόφληση του συνόλου ή μέρους οφειλόμενου φόρου από τον οφειλέτη, που βρίσκεται σε αδυναμία να τον καταβάλει σε μετρητά, μετά από αίτησή του, με μεταβίβαση σε τρίτον της πλήρους κυριότητας του ακινήτου και ταυτόχρονη εκχώρηση της απαίτησης καταβολής του τμήματος ή μέρους αυτού στο Ελληνικό Δημόσιο. Με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Εσόδων, καθορίζεται η διαδικασία εξόφλησης του φόρου και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή της παρούσας παραγράφου.”. Μάλιστα, το άρθρο αυτό καταργήθηκε από 01/04/2020 με την παράγραφο 4 του άρθρου 67 του ν. 4646/2019 (ΦΕΚ Α’ 201/12-12-2019).
Με πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (υπ’ αριθ. 278/2023 Β’ Τμήμα) κρίθηκε ότι το Ελληνικό Δημόσιο παρανομεί, εφόσον ολιγωρεί ως προς την έκδοση της εφαρμοστικής Υπουργικής Απόφασης, ενώ έχει προβλεφθεί νομοθετικά η δυνατότητα ένας κληρονόμος να εξοφλήσει τον φόρο κληρονομίας με μεταβίβαση ακινήτου προς το Δημόσιο. Μάλιστα, στην υπό κρίση υπόθεση διέταξε ως μέτρο την υποχρέωση των φορολογικών αρχών να αποφαίνονται, εφεξής και ενόσω διαρκεί η παράλειψη έκδοσης της επίμαχης υπουργικής απόφασης, αμελλητί επί αιτημάτων καταβολής φόρου κληρονομίας κατ’ επίκληση του ως άνω άρθρου 82 παρ. 6 του ν. 2961/2001, κρίνοντας τη συνδρομή ή μη των νομίμων προϋποθέσεων της διάταξης αυτής με βάση τις γενικές διατάξεις και, ελλείψει τέτοιων, εκ των ενόντων, παράλληλα δε να απέχουν από κάθε πράξη διοικητικής εκτέλεσης μέχρι τη ρητή απόφανση επί των αιτημάτων αυτών.
Επίσης, με την υπ’ αριθ. 1057/2019 απόφασή του το ΣτΕ είχε κρίνει ότι η παράλειψη εκδόσεως κανονιστικής αποφάσεως προς ενεργοποίηση του άρθρου 82 παρ. 6 του ν. 2961/2001 συνιστά παράνομη παράλειψη της Διοικήσεως να προβεί στην επιβαλλομένη από την ανωτέρω διάταξη έκδοση αποφάσεως προς καθορισμό της διαδικασίας εξοφλήσεως του φόρου, η οποία παράλειψη συντελέστηκε με την πάροδο ευλόγου χρόνου από της δημοσιεύσεως του νόμου 4261/2014.
Και ναι μεν με τον νόμο 5036/2023 καταργήθηκε η υποχρέωση των συμβολαιογράφων για επισύναψη του πιστοποιητικού του άρθρου 105 του ν. 2961/2001 (περί μη οφειλή φόρου κληρονομιάς, δωρεάς ή γονικής παροχής) στα συμβόλαια μεταβίβασης ακινήτων κατά τις αγοραπωλησίες και επίσης καταργήθηκε η διαδικασία παρακράτησης από τον συμβολαιογράφο του επιμεριστικά αναλογούντος φόρου κληρονομιάς κατά την πώληση ακινήτου, ωστόσο το πρόβλημα της καταβολής του φόρου από πλευράς του κληρονόμου δεν επιλύεται. Συνεπώς, θα πρέπει άμεσα να εκδοθεί η απαιτούμενη Υπουργική Απόφαση, που θα ορίζει τις λεπτομέρειες για την μεταβίβαση ακινήτου προς το Δημόσιο έναντι εξόφλησης φόρου κληρονομίας. Μεγάλη βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί στον τρόπο προσδιορισμού της αξίας του εκχωρούμενου ακινήτου, αν και πιστεύουμε, πως τελικά η αξία θα υπολογίζεται βάσει της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου.
* O Γιώργος Δαλιάνης είναι Διευθύνων Σύμβουλος της ARTION Α.Ε. & ιδρυτής του Ομίλου Artion, Οικονομολόγος – Φοροτεχνικός.
* H Νίκη Χατζοπούλου είναι Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω LL.Μ. & Διαμεσολαβήτρια, συνεργάτης της Artion Α.Ε.
Το ανωτέρω κείμενο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά τις εξειδικευμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στην ARTION Α.Ε. (Πουρνάρα 9 Μαρούσι | +30 210 6009062 | www.artion.gr)
πηγή: capital.gr
