Αντικειμενικά κριτήρια: Και εάν οι ελεύθεροι επαγγελματίες κλείσουν τα βιβλία;

Την τελική μορφή του νομοσχεδίου με το νέο σύστημα φορολόγησης των αυτοαπασχολουμένων περιμένουν στο Γενικό Λογιστήριο ώστε να «μετρήσουν» την επίπτωση που θα έχει στα φορολογικά έσοδα.

Η αρχική εκτίμηση για «καθαρή» αύξηση των εσόδων κατά 600 εκατ. ευρώ εξαρτάται από πολλές μεταβλητές, οι οποίες δεν είναι βέβαιο ότι θα επιβεβαιωθούν. Γι’ αυτό και στο οικονομικό επιτελείο εξετάζεται το ενδεχόμενο στο τελικό σχέδιο του προϋπολογισμού, που κατατίθεται την επόμενη Τρίτη στη Βουλή, να ενσωματωθεί μια πολύ συντηρητική πρόβλεψη.

Το πρωτογενές πλεόνασμα

Ο πήχης του πρωτογενούς πλεονάσματος δεν θα αλλάξει (θα παραμείνει στο 2,1%), ενώ πολύ χαμηλή θα είναι η πρόβλεψη και για την απόδοση των υπόλοιπων μέτρων καταπολέμησης της φοροδιαφυγής (π.χ. σύνδεση ταμειακών, POS κ.λπ.). Σε αυτή τη φάση κρίνεται σκοπιμότερο να υπάρξει μια πολύ συντηρητική εκτίμηση που θα διαψευστεί προς το καλύτερο, παρά να πέσει έξω ο δημοσιονομικός στόχος σε μια πολύ κρίσιμη χρονιά όπως είναι το 2024.

Στο προσχέδιο του προϋπολογισμού ο πήχης για τα φορολογικά έσοδα μπήκε στα 62,9 δισ. ευρώ. Τα 35,1 δισ. ευρώ αναμένεται να προέλθουν από τους έμμεσους φόρους (ΦΠΑ και ειδικοί φόροι κατανάλωσης) και τα 21,55 δισ. ευρώ από τους άμεσους φόρους. Η αναπροσαρμογή θα γίνει κυρίως στους άμεσους, με τον πήχη να ανεβαίνει κοντά ή και πάνω από τα 22 δισ. ευρώ.

Το φορολογικό νομοσχέδιο δεν θα έχει ψηφιστεί μέχρι τις 21 Νοεμβρίου, ωστόσο η διόρθωση των εκτιμήσεων θα πρέπει να γίνει. Άλλωστε, η απώλεια εσόδων από τη μείωση του τέλους επιτηδεύματος είναι ήδη δεδομένη.

Το ζητούμενο είναι να εκτιμηθεί ποια θα είναι η πιθανή πρόσθετη είσπραξη από τον φόρο εισοδήματος που θα κληθούν να πληρώσουν οι αυτοαπασχολούμενοι, αλλά και το ποια θα εί- ναι η επίπτωση στο κονδύλι των κοινωνικών επιδομάτων από το ενδεχόμενο η αύξηση του δηλωθέντος εισοδήματος να οδηγήσει και σε απώλεια επιδόματος. Για το τελευταίο έχει γίνει εκτίμηση για ένα ποσό της τάξεως των 100 εκατ. ευρώ, ωστόσο η εκτίμηση θα πρέπει να «κλειδώσει» αφού οριστικοποιηθεί η μορφή του νομοσχεδίου.

Οι κίνδυνοι

Ποιοι παράγοντες εκτιμάται ότι μπορεί να επηρεάσουν τη δημοσιονομική απόδοση του νέου συστήματος φορολόγησης των αυτοαπασχολουμένων; Η αλλαγή… συμπεριφοράς σε επαγγελματικό επίπεδο, αλλά και η επίπτωση στο ποσοστό εισπραξιμότητας του φόρου εισοδήματος, που είναι και το «κλειδί» για το πόσα χρήματα θα μπουν τελικώς στα ταμεία του κράτους. Τέσσερις είναι οι βασικοί παράγοντες που θα πρέπει να συνυπολογιστούν προκειμένου να γίνει σωστή δημοσιονομική εκτίμηση:

1. Αυτοαπασχολούμενοι που πράγματι έχουν πολύ χαμηλά κέρδη να «κλείσουν» τα βιβλία τους υπό το βάρος του υψηλότερου φόρου. Σε μια τέτοια περίπτωση, το Δημόσιο θα χάσει και τον όποιο φόρο πληρώνεται σήμερα, αλλά και τις ασφαλιστικές εισφορές. Χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο παράδειγμα: Ένας ιδιοκτήτης mini market το οποίο λειτουργεί για 10 χρόνια, εμφανίζει σήμερα κέρδη 5.000 ευρώ. Πληρώνει 450 ευρώ φόρο εισοδήματος, 650 ευρώ τέλος επιτηδεύματος και 2.784 ευρώ ασφαλιστικές εισφορές. Σύνολο: 3.884 ευρώ. Με το νέο σύστημα θα πληρώνει 1.823 ευρώ φόρο εισοδήματος, 487,5 ευρώ τέλος επιτηδεύματος (σ.σ. το 75% του αρχικού) και 2.909 ευρώ ασφαλιστικές εισφορές καθώς οι τελευταίες θα αυξηθούν λόγω πληθωρισμού. Έτσι, ο λογαριασμός ανεβαίνει στα 5.219,78 ευρώ, δηλαδή κατά 1.335,8 ευρώ σε σχέση με το 2023. Όμως, για κάθε επαγγελματία που θα κλείνει τα βιβλία του, αντί το κράτος να κερδίζει 1.335 ευρώ θα χάνει 3.884 ευρώ, δηλαδή τα τριπλά. Ή πιο απλά, κάθε επαγγελματίας που θα αναστέλλει την επαγγελματική του ιδιότητα θα στερεί τα επιπλέον έσοδα που θα δίνουν τρεις άλλοι επαγγελματίες.
2. Αλλαγή συμπεριφοράς είναι και η μετατροπή της επαγγελματικής δραστηριότητας. Για παράδειγμα, από ατομική επιχείρηση σε Ομόρρυθμη Εταιρεία ή ΙΚΕ. Αν και το φορολογικό νομοσχέδιο θα ενσωματώνει κάποιες δικλίδες ασφαλείας ώστε να μη γίνουν μαζικά τέτοιες μετατροπές, γεγονός είναι ότι ο κάθε επαγγελματίας θα μπορεί να μεταφέρει το αντικείμενο δραστηριότητας σε ένα νομικό πρόσωπο ή σε μια προσωπική εταιρεία και να απαλλαγεί από το τεκμαρτό εισόδημα.
3. Τρίτο ενδεχόμενο είναι να… παρασυρθούν αυτοί που δηλώνουν και σήμερα μεγαλύτερα κέρδη από τα τεκμαρτά και να κατεβάσουν τα φορολογητέα τους κέρδη εκεί που τα… θέλει το κράτος. Υπάρχουν 137.000 ατομικές επιχειρήσεις που εμφανίζουν κέρδη άνω των 20.000 ευρώ και σήμερα. Αυτές θα κερδίσουν από τη μείωση του τέλους επιτηδεύματος κατά 50%. Κάποιοι ενδεχομένως να θελήσουν να κερδίσουν και περισσότερα καθώς με το νέο καθεστώς θα γνωρίζουν πόσα κέρδη θα θέλει το κράτος να εμφανίζουν για να παραμένουν εκτός του νέου φορολογικού συστήματος.
4. O τέταρτος κίνδυνος συνδέεται με το ενδεχόμενο να μειωθεί ο συντελεστής συμμόρφωσης των αυτοαπασχολουμένων. Ο συντελεστής υπολογίζει ποιο ποσοστό του φόρου που βεβαιώνεται στον αυτοαπασχολούμενο καταλήγει τελικώς στα κρατικά ταμεία και ποιο ποσοστό γεμίζει τις δεξαμενές με τα ληξιπρόθεσμα χρέη. Ειδικά την πρώτη χρονιά (μέσα στο 2024 δηλαδή) που θα υπάρξει και ο αιφνιδιασμός, καθώς θα καταλογιστεί επιπλέον 1 δισ. ευρώ, είναι πιθανό να υπάρξει μείωση του συντελεστή συμμόρφωσης ο οποίος σήμερα στους αυτοαπασχολούμενους είναι χαμηλότερος του 80% (σ.σ. δηλαδή και σήμερα αν βεβαιώνονται 100 ευρώ φόρων, εισπράττονται λιγότεροι από 80).