Την έκτη ημέρα απασχόλησης όσων εργάζονται με πενθήμερο σύστημα εργασίας εισήγαγε στη χώρα μας ο νέος Ν. 5053/2023 (Νόμος Α. Γεωργιάδη) και έκανε την 01/07/2024 «πρεμιέρα».
Του Γιάννη Καρούζου, Δικηγόρου-Εργατολόγου*
Έχει γίνει σαφές ότι αφορά σε επιχειρήσεις εκ της φύσεώς τους συνεχούς λειτουργίας (24 ώρες/ 7 ημέρες) με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών (άρθρο 25) και σε επιχειρήσεις που δεν είναι από τη φύση τους συνεχούς λειτουργίας, αλλά είναι δυνατόν να λειτουργούν κατά τις ημέρες Δευτέρα έως και Σάββατο, επί είκοσι τέσσερις (24) ώρες, όταν αντιμετωπίζουν εξαιρετική και απρόβλεπτη αύξηση του φόρτου εργασίας (άρθρο 26). Και αν και ο νόμος απαιτεί η προσφυγή στην εξαήμερη απασχόληση να συνδέεται με εξαιρετικές περιπτώσεις, κατά τις οποίες η επιχείρηση παρουσιάζει απρόβλεπτα ιδιαίτερα αυξημένο φόρτο εργασίας μόνον όσον αφορά στις επιχειρήσεις του άρθρου 26, η ορθή ερμηνεία του νόμου οδηγεί στο συμπέρασμα ότι και για τις επιχειρήσεις του άρθρου 25 θα πρέπει να συντρέχουν έκτακτες προϋποθέσεις, προκειμένου να μπορούν να αξιοποιήσουν τη δυνατότητα απασχόλησης του προσωπικού τους κατά την έκτη ημέρα. Εκείνο που μένει ακόμα να ερευνηθεί είναι εάν η δυνατότητα για απασχόληση την έκτη ημέρα πρέπει να προβλέπεται στη σύμβαση εργασίας και εάν μπορεί ο εργαζόμενος να αρνηθεί την εργασία του σε περίπτωση προσφυγής του εργοδότη στις νέες αυτές δυνατότητες που του δίνει ο νόμος.
Οι εργαζόμενοι κατ’ αρχήν υποχρεούνται να παράσχουν εργασία συμμορφούμενοι με τις οδηγίες του εργοδότη τους, ο οποίος ασκεί το διευθυντικό του δικαίωμα. Στο ερώτημα εάν η μονομερής επιβολή της απασχόλησης την έκτη ημέρα είναι επιτρεπτή κατ’ ενάσκηση του διευθυντικού δικαιώματος του εργοδότη, η απάντηση θα πρέπει να δοθεί σύμφωνα με το άρθ. 659 ΑΚ (ορ. στη συνέχεια), το οποίο έχει εφαρμογή και για την υπερωριακή απασχόληση. Αν υπάρχει επείγουσα ανάγκη, με τους περιορισμούς του άρθ. 659, είναι υποχρεωτική για τους μισθωτούς, εφόσον βέβαια ο εργοδότης τηρεί τους όρους του νόμου.
Ασφαλώς, η πρόβλεψη σχετικού όρου στην ατομική σύμβαση εργασίας μπορεί να καθιστά ευχερέστερη την προσφυγή του εργοδότη σε αυτή τη δυνατότητα, αλλά πάντως η μη πρόβλεψη της δεν μπορεί να αποκλείσει την εφαρμογή του νέου νόμου, με την ίδια έννοια που η μη πρόβλεψη σε ατομική σύμβαση εργασίας της ανάγκης ορισμένες φορές ο εργαζόμενος να εργαστεί υπερωριακά, δεν μπορεί να αποκλείσει τη δυνατότητα του εργοδότη να απαιτήσει αυτό από τον μισθωτό.
Έτσι, κατ’ αρχάς, ο νόμος δεν φαίνεται να χορηγεί δικαίωμα άρνησης στους εργαζομένους σε περίπτωση που κληθούν από τον εργοδότη τους να εργαστούν και έκτη ημέρα, κατά παρέκκλιση του πενθήμερου συστήματος εργασίας. Οι νέες διατάξεις φαίνεται να καθιστούν την απασχόληση την έκτη ημέρα νόμιμη και άρα υποχρεωτική για τους εργαζόμενους, υπό την προϋπόθεση, ωστόσο, ότι η αξίωση του εργοδότη για απασχόληση την έκτη ημέρα συνδέεται πρώτον με τη συνδρομή εξαιρετικών συνθηκών («Κατ’ εξαίρεση απασχόληση την έκτη ημέρα») και δεύτερον με την καταχώριση αυτής στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ» (Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ) πριν από την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο. Πληρουμένων των δύο αυτών προϋποθέσεων, οι επιχειρήσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του νέου νόμου μπορούν να ζητούν από τους εργαζομένους τους να εργαστούν και την έκτη ημέρα της εβδομάδας.
Σε κάθε περίπτωση, η μόνη δυνατότητα των εργαζομένων να αρνηθούν απασχόληση την έκτη ημέρα μπορεί να αναζητηθεί στο άρθρο 659 ΑΚ, σύμφωνα με το οποίο «Αν παρουσιαστεί ανάγκη για εργασία πέρα από τη συμφωνημένη ή τη συνηθισμένη, ο εργαζόμενος έχει υποχρέωση να την παράσχει, αν είναι σε θέση να το κάνει και η άρνησή του θα ήταν αντίθετη με την καλή πίστη.» Άλλωστε, γενικά, ο νομοθετικός σκοπός της διάταξης του άρθρου 659 ΑΚ είναι η θέσπιση υποχρέωσης του μισθωτού, σε περίπτωση έκτακτης και παροδικής και όχι μόνο της απρόβλεπτης (που μπορεί να οφείλεται σε έκτακτα φυσικά φαινόμενα όπως κακοκαιρία, σεισμός κ.λπ. ή και σε εκδήλωση πυρκαγιάς ή και απρόοπτη μεταβολή των γενικότερων οικονομικών συνθηκών), αλλά και εκείνης που κατά τη συνηθισμένη πορεία των πραγμάτων μπορεί να προβλεφθεί, ανυπαίτιας ή υπαίτιας, για περισσότερη εργασία, εφόσον είναι σε θέση με βάση την προσωπική κατάσταση και τις ατομικές του ικανότητες (ήτοι τη θεωρητική και επιστημονική του κατάρτιση ή την εξειδιασμένη εμπειρία του) να την εκτελέσει και η άρνησή του θα προσέκρουε στους κανόνες της καλής πίστης, σε χρόνο πέρα από αυτόν που είχε συμφωνηθεί. Όταν ο εργαζόμενος, παραδείγματος χάριν, δεν έχει τη δυνατότητα να εργαστεί την έκτη ημέρα λόγω σωματικής αδυναμίας εξαιτίας ασθένειας (και όχι λόγω ιδιοτροπίας ή φυγοπονίας), τότε πρέπει να κριθεί ότι έχει ευλόγως το δικαίωμα να αρνηθεί να παράσχει εργασία την έκτη ημέρα και η άρνησή του δεν είναι αντίθετη στην καλή πίστη.
Συμπερασματικά, ο νέος νόμος κατέστησε για πρώτη φορά νόμιμη την απασχόληση εργαζόμενου με πενθήμερο σύστημα εργασίας και κατά την έκτη ημέρα της εβδομάδας, η οποία μέχρι πρόσφατα ήταν σε όλες τις περιπτώσεις παράνομη, απειλούνταν γι’ αυτή διοικητικές και ποινικές κυρώσεις σε βάρος του εργοδότη και στον εργαζόμενο καταβαλλόταν αποζημίωση ίση με το καταβαλλόμενο ημερομίσθιο προσαυξημένο κατά 30%. Πλέον, ο εργοδότης μπορεί να απαιτήσει υπό προϋποθέσεις την απασχόληση του εργαζόμενου και την έκτη ημέρα της εβδομάδας χωρίς να απειλούνται ποινικές ή διοικητικές κυρώσεις καταβάλλοντας απλώς στον εργαζόμενο το ημερομίσθιο της έκτης (6ης) ημέρας, προσαυξημένο κατά σαράντα τοις εκατό (40%). Η νέα αυτή δυνατότητα αποτελεί ειδική περίπτωση της ΑΚ 659 και συμβιβάζεται πλήρως με αυτή. Έτσι, άρνηση του εργαζομένου νοείται μόνο σε περίπτωση που ο τελευταίος δεν είναι σε θέση να παράσχει εργασία την έκτη ημέρα και η άρνησή του δεν είναι αντίθετη με την καλή πίστη, δεν γίνεται δηλαδή λόγω ιδιοτροπίας ή φυγοπονίας.
*Αναδημοσίευση από https://dikigorosergatologos.gr/
