Τρία απίστευτα προικοσύμφωνα από το παρελθον μας:
Το προικοσύμφωνο πλέον αποτελεί άγνωστη λέξη στους περισσότερους, ενώ άλλοι το γνωρίζουν ως προγαμιαίο συμβόλαιο, το οποίο όμως υπογράφεται σε ειδικές περιπτώσεις. Στην ουσία ήταν ένα χαρτί που συντασσόταν λίγο πριν το γάμο, στο οποίο ο πατέρας της νύφης περιέγραφε τι δίνει ως προίκα στο γαμπρό, μαζί με την κόρη του (εννοείται!)…
Η οικογένεια της νύφης όφειλε να δώσει στον γαμπρό για την οικονομική εξασφάλιση της νέας οικογένειας προίκα, δηλαδή περιουσιακά στοιχεία, κυρίως ακίνητα και χρήματα. Μέσα στην προίκα, συμπεριλαμβάνονταν συχνά, πέρα από χρήματα και σπίτια, πολλά είδη ρουχισμού, και κάποια κινητά αντικείμενα που ετοίμαζε η νύφη μαζί με την οικογένεια της για τον εξοπλισμό του νέου σπιτικού.
Δημοσιεύουμε τρία απίστευτα προικοσύμφωνα από τρεις διαφορετικές περιοχές της χώρας και σε διαφορετικές ημερομηνίες. Κοινό χαρακτηριστικό τους πάντως είναι πως οι γαμπροί δεν κέρδιζαν και πολλά
ΛΕΥΚΑΔΑ 1957
Πρηκοσίμφονων
Βασίλειον της Ελλάδος
Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνέβματος αμήν.
Σήμερον την 16ην Φεβρουαρίου 1957 προικόνο την θυγάτηρ μου ΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧΧ και της δήνω την κάτωθι πρήκα:
Πρότον εις Ακήνιτα
Εις θέσιν Ταξιάρχην 100 κιλά ελεοστάσιον εις θέσιν Λαγκαδιά <ή εις Νερό> και δυο σκάλες με 10 ελεόδενδρα εις θεσιν Μπασαβιά εις κοριφήν, το ήμιση της Αμπέλου τέσσερις σκάλες εις κοριφήν εις θέσιν Αμόλενα.
2ον εις Κηνιτά
2 Στρόματα Γεμάτα
4 ζέβγη Μαξιλάρες Γεμάτες
2 ζέβγη Μαξιλαράκια Γεμάτα
Έξ Μαντανίες …. (διαβάστε τη συνέχεια στα πιο κάτω εικονίδια).
Ο θεσμός της προικοδότησης των θυγατέρων είναι πανάρχαιος ξεκινάει από τα Ομηρικά χρόνια και φτάνει μέχρι την εποχή μας. Έχει πρωτίστως να κάνει με τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία διαχρονικά. Δεν ήταν απλώς ένα έθιμο αλλά μια σκληρή υποχρέωση του γονιού απέναντι στις θυγατέρες του.
Εδώ και πολλά χρόνια ο θεσμός της προίκας έχει καταργηθεί νομικά και κοινωνικά. Έτσι έγγραφα σαν το παραπάνω είναι χρήσιμα για λαογραφική και κοινωνιολογική μελέτη.
Το παραπάνω προικοσύμφωνο συντάχθηκε σε ένα ορεινό χωριό της Λευκάδας το 1957. Γράφτηκε ιδιόχειρα σε τρεις παλιές «κόλλες αλληλογραφίας» από τον πατέρα της υποψήφιας νύφης. Το κορίτσι ήταν το πρώτο κατά σειρά ηλικίας και ακολουθούσαν άλλα πέντε αδέρφια στην οικογένεια. Ο κλήρος του γονιού ελάχιστος, όπως φαίνεται από τα αναγραφόμενα.
Έχοντας μεγαλώσει σε χωριό στη δεκαετία του ’60, μπορώ να βεβαιώσω ότι τα «κινητά» πράγματα που αναφέρονταν στα προικοσύμφωνα κατασκευάζονταν από την ιδία την προικούμενη θυγατέρα, στον αργαλειό τα περισσότερα. Ελάχιστα αγοράζονταν έτοιμα, όπως το πάπλωμα, τα ντιβανόπανα, τα κομπινεζόν, τα κεφαλοπάνια, η σιφονιέρα, το μπαούλο, η τέντζερη του νερού, το ταψί κ.ά..
Όλα τα υπόλοιπα όπως χοντρόρουχα, σεντόνια, τραπεζομάντηλα και πετσέτες, πουκάμισα αντρικά και γυναικεία, τα κεντούσαν και τα ύφαιναν στον αργαλειό πανάξιες γυναίκες.
Και ήταν βιός εκείνη την εποχή. Χρησίμευαν να ντυθούν οι άνθρωποι αλλά και να ντύσουν και να στολίσουν σπίτια, φτωχικά, με υγρασία, με παράθυρα που έμπαζαν κρύο και αέρα απ’ όλες τις μεριές. Κι ήταν αυτά τα προικιά που έβγαιναν από τους «γίκους» σε χαρές και λύπες, να φιλοξενήσουν γνωστούς και συγγενείς. Τα βλαχοσκούτια, οι μαντανίες, οι βελέτζες, κληρονομήθηκαν από μάνα σε κόρη, φτάνοντας μέχρι εμάς, πολύτιμα φυλαχτά και θύμισες από τις μανάδες μας.
Η δικηγόρος κ. Κατερίνα Δημ. Τσερέ κάνει μια συνοπτική εκλαϊκευτική παράθεση βασικών στοιχείων για τα προικοσύμφωνα
» Μέχρι το 1983 ίσχυε ο θεσμός της προίκας. H προίκα δινόταν με δύο τρόπους: 1) κατά πλήρη κυριότητα στο γαμπρό, οπότε αυτός είχε τη δυνατότητα να τη διαθέτει κατά βούληση και 2) κατά επικαρπία στον γαμπρό και ψιλή κυριότητα στην κόρη. Με το ν. 1329/1983 ο θεσμός της προίκας καταργήθηκε και από την έναρξη ισχύος αυτού του νόμου κάθε περιουσιακή επίδοση, που αποτελεί σύσταση προίκας, είναι άκυρη. Μετά την κατάργηση της προίκας το 1983, τα προικώα επέστρεψαν στην κυριότητα των γυναικών, ανεξάρτητα από το πώς είχαν δοθεί στον σύζυγό τους (κατά τον 1ο ή το 2ο από τους ανωτέρω δύο τρόπους δηλαδή).
»Για τα προικοσύμφωνα, τα «χαρτιά», όπως τα ονόμαζαν σε πολλά μέρη, εντελώς γενικά μπορούμε να πούμε τα εξής: Κατά το χρονικό διάστημα, που ίσχυε ο θεσμός της προίκας και ιδιαίτερα όσο απομακρυνόμαστε από τη σύγχρονη εποχή, το προικοσύμφωνο συνιστούσε ένα επίσημο έγγραφο, ένα είδος γραπτού «γαμήλιου συμβολαίου», το οποίο, κατά τις πατριαρχικές εγκυκλίους της εποχής, έπρεπε να συντάσσεται σε δύο αντίτυπα (ένα για το κάθε συμβαλλόμενο μέρος) ενώπιον κληρικού ή κληρικών για να έχει ισχύ.
»Αναγνωρίζονταν δύο τύποι προικοσυμφώνων: Το ιδιωτικό προικοσύμφωνο, που συντασσόταν από πρόσωπο της εκλογής των συμβαλλομένων εις διπλούν παρουσία δύο ικανών μαρτύρων και το δημόσιο, το οποίο συντασσόταν από συμβολαιογράφο ή, εν ελλείψει συμβολαιογράφου (συνηθισμένη περίπτωση) από κάποιον κληρικό ή υπάλληλο της εκκλησιαστικής γραφειοκρατίας εντεταλμένον επί τούτω από την αρμόδια εκκλησιαστική αρχή.
»Ο τύπος του προικοσύμφωνου και το περιεχόμενό του παρουσιάζει διαφορές από περιοχή σε περιοχή και από χρονική περίοδο σε χρονική περίοδο αλλά πολύ γενικά και συνοπτικά μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα έγγραφο, στο οποίο αναγραφόταν με λεπτομέρεια η προίκα της νύφης, δηλαδή οι διάφορες περιουσιακές παροχές των γονέων της νύφης προς τον μέλλοντα σύζυγό της: από ρουχισμό μέχρι ακίνητα.
»Το δημόσιο προικοσύμφωνο ήταν επίσημο έγγραφο και μεταγραφόταν στο οικείο Υποθηκοφυλακείο, είχε δηλαδή ισχύ συμβολαίου, εν αντιθέσει με το ιδιωτικό, το οποίο είχε μεν ισχύ αλλά δεν μεταγραφόταν. Αλλά και μετά την ριζική αλλαγή του Οικογενειακού Δικαίου το 1983 και την κατάργηση της προίκας τα προικοσύμφωνα, που είχαν συνταχθεί πριν να τεθεί σε ισχύ ο ν. 1329/1983, εξακολουθούν να ισχύουν ως προσύμφωνα γονικής παροχής προς την κόρη.»
πηγή :http://aromalefkadas.gr/
ΣΥΡΟΣ 1671
Από τα αρχεία της Νομαρχίας Κυκλάδων το ακόλουθον προικοσύμφωνον.
Εν έτι 1671 μηνί Ιανουαρίω ημέρα δεκάτη εν Σύρω.
Eν ονόματι της Αγίας Τριάδος και της Κοκκίνης προστάτιδος της νήσου Σύρου Προκοσύμφωνον της πρώτης μας κόρης και της θυγατρός του Κωστάκη και της Σμαράγδας και της μακαρίτισσας της γυναικός μου Πιπινίτσας ήτις θα πάρη νόμιμον σύζυγον τον Ντεμογιαννάκη του Κωνσταντάκη της Πιπινίτσας Πηνελόπης Βαρβαρίτσας. Και εγώ και η μακαρίτισσα η γυναίκα μου Πιπινίτσα δίδομεν την συγκατάθεσίν μας εις το να πάρη η κόρη μας Κατή, νόμιμον σύζυγον και να τον έχη να τον νέμεται μέρα νύκτα, τον Ντεμογιαννάκη Μανωλάκην του Κωνσταντάκη και της Πιπινίτσας Πηνελόπης Βαρβαρίτσας.
– Εν πρώτοις δίδομεν από τα φύλλα της καρδιάς μας την ευχήν να τρισευτυχήσουν και να πολυχρονίσουν.
– Δεύτερον δε τέσσαρα εικονίσματα το πρώτον ευς ξύλον δυνατόν και χονδρόν δύο δάκτυλα και τα άλλας εις αχιβάδα.
– Τρία υποκάμισα τα δύο μικρά και το ένα μεγάλο, δύο μικρά αποκατινά (εσώβρακα) παστρικά, ατρύπητα και ολόγερα.
– Δύο μισοφόρια ολόγερα και μπουγαδιασμένα.
– Ενάμισι ζευγάρι κάλτσες εως ότου να γίνη ο γάμος έχη καιρόν να πλέξη και την άλλη για να γίνουν δύο ζευγάρια.
– Ενα φουστάνι από τσίτι ριγωτό, άλλο ένα από σακονέτα της μακαρίτισσας της γιαγιάς μου.
– Ενα μανδύλι του λαγιού και δύο μανδοσαλάμια
– Μια φασκιά για τα καλορίζικα
– Δύο ζεύγη παπούτσια το ένα μπαλωμένο
– Σαράντα πήχες βρακοζώνα και μετά τον θάνατο του παπού μας άλλη τόση.
– Του γαμβρού μια σκούφια να την φορή βραδιά παρά βραδιά δια να μη του τρυπήση γρήγορα.
– Δύο τσουκάλια κάστρινα της καραίτισσας της γιαγιάς μου
– Δύο φλιτζάνια του καφέ χωματίνια.
– Το αμελέτητο με δύο χέρια νεροπαστρικό και άπιαστο
– Τρεις βελόνες της κάλτσας.
– Ένα ζάρφι χωματένιο
– Ενα στρώμα μπαλωμένο της μακαρίτισσας της γιαγιάς μου από φύλλα καλαμόφυλλα.
– Ενα λύχνο χωματένιο και άλλον έναν από ντενεκέ
– Ενα κλειδί
– Μια ψυράγγα (χωράφι) ίθα με μιά παλέστρα του γαϊδάρου
– Τρία ρεάλια, πέντε παράδες και επτά άσπρα.
– Κοντά με όλα αυτά που τους κάμαμεν τους νοικοκυραίους της Σύρου την μίαν κάμαραν του σπιτικού που καθούμαστε και άμα πεθάνω εγώ και ο παππούς της Κατής όλο το σπίτι.
– Ακόμη δε και αυτά 2 κότες ένα πετεινό, είκοσι αυγά, ένα κόσκινο, μία μπιρμπιτσέλια σπητίσια μακαρόνια, και αν προφθάσουμεν θα κάνουμε άλλα τόσα.
– Δέκα οκάδες ελιές και πέντε οκάδες χαμάδα, 2 βάζα κάπαρι, δύο ντουζίνες χήνους, σαράντα κοπόνια κρομμύδια όλα αυτά να τα κάμουν θάλασσα να τρών και να πίνουν όλο το οκταήμερο γαμβρός και νύμφη και όλο το συμπεθεριό και οι ποιό κοντά γειτόνοι.
– Εις τον γαμβρόν, την Κατή με τα ούλα της.
Ο πενθερός
Κωνσταντάκης της Σμαράγδας
Εν Σύρω τη 10 Ιανουαρίου 1671
πηγή: http://perierga.gr/
ΚΡΗΤΗ 1910
Ο θεσμός της προικοδότησης των θυγατέρων εντοπίζεται ακόμη και στα ομηρικά χρόνια. Για πολλούς αιώνες, το πρώτο πράγμα που εξεταζόταν πάνω σε μία κοπέλα ήταν η προίκα της. Οι απροίκιστες κοπέλες θεωρούνταν κοινωνικά κατώτερες και δύσκολα βρισκόταν γαμπρός για να τις ζητήσει σε γάμο. Από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια, (5ος αιώνας μ.Χ.), για τη δημιουργία προίκας συντάσσονταν προικώα έγγραφα, τα λεγόμενα προικοσύμφωνα.
Στο προικοσύμφωνο που έπεσε στα χέρια μας σε ένα πετρόχτιστο παραδοσιακό σπίτι σε χωριό του Αμαρίου Ρεθύμνου, οι γονείς της νύφης παραχωρούσαν εγγράφως μεταξύ άλλων, στο νέο σπιτικό, κρεμάστρες, υποκάμισα, ρακοπότηρα, μαχαίρια, όπως εντύπωση μας έκανε, και ο ένας δίσκος που παραχωρούνταν. Το κιτρινισμένο έγγραφο, που διαβάσαμε, είχε υπογραφεί στις 7/10/1910, και επιβεβαιώνει πως πέρα από τα φυσικά προσόντα της νύφης, αιτία γάμου στα παλιά χρόνια, αποτελούσε και η προίκα.
Μέρος από το προικοσύμφωνο μιας οικογένειας στην Κρήτη
Η προίκα ήταν ουσιαστικά μια ενέργεια στην οποία το συναίσθημα απουσιάζε παντελώς από την διαδικασία λήψης αποφάσεων. Ο ρόλος της γυναίκας μέσα στην οικογένεια ήταν ουσιαστικά απαξιωμένος, και υποταγμένος στον άντρα ο οποίος ήταν περισσότερο σαν αφεντικό. Την ώρα του προικοσύμφωνου, ο γαμπρός παίζει ωστόσο, ουδέτερο ρόλο ενώ η νύφη εμφανίζεται εντελώς απαθής. Δεν έχει τίποτα να πει πάνω σε αυτό, πρέπει απλώς να συμφωνήσει.
Από μικρή ηλικία μέχρι τη στιγμή που θα τη ζητούσε κάποιος γαμπρός- ενίοτε προικοθήρας- η κοπέλα έπρεπε να έχει συλλέξει από τους γονείς της όση περισσότερη προίκα μπορούσε για να παντρευτεί. Συνήθως, παραχωρούνταν ρούχα, αλλά οι πιο εύπορες οικογένειες έδιναν κτήματα γης, κοσμήματα, καθώς και κατοικίες. Στην πραγματικότητα, η προίκα λειτουργούσε σαν ένα είδος αποζημίωσης στον άντρα, καθώς εξασφάλιζε την ελάφρυνση της οικογένειας σε πολλούς τομείς, αλλά και του συζύγου από τα βάρη της.
Τα έγγραφα αυτά στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, συντάσσονταν από κληρικούς, ιερείς ή μοναχούς, που εφάρμοζαν το οικογενειακό δίκαιο στους υπόδουλους Έλληνες. Σήμερα, τα προικοσύμφωνα, ή αλλιώς προικοχάρτια, αρραβωνοχάρτια, έχουν καταγηρκαθώς συνδέονταν με τον υποβιβασμό της θέσης της γυναίκας και την πλήρη εξάρτηση της από τον σύζυγο της.
“Το προικιό είναι απαραίτητο, ένα προικιό πρέπει να υπάρξει, επειδή τούτο είν’ εκείνο που κάνει τον κύριο σκοπό του γάμου. Οι γονείς ως επί το πλείστον δεν ημπορούνε να το δώσουνε χωρίς μεγάλες θυσίες. Έτσι, ο γονής αρνείται κάθε έξοδο δια την ανατροφήν της κόρης του, κάθε έξοδο δια την ψυχαγωγίαν της, κάθε έξοδο δια την ευπρέπειαν των φορεμάτων της. Οι ελεεινές τούτες οικονομίες, οι οποίες δια να γενούνε τάλαρα εζουπήξανε τες ψυχικές δύναμες του παιδιού μας, μαζώνουνται όμως εις το ύστερο, και κάνουν ένα ποσόν, αρκετό να κινήσει την κερδοσκοπία ενός γαμπρού”.
πηγή: http://www.pathfinder.gr/
