Έρωτας, θάνατος και Ζεν
Του Άκη Καπράνου*
Εβδομάδα κινηματογραφοφιλικού ενδιαφέροντος, ενόψει του Φεστιβάλ Βερολίνου που ξεκινά σήμερα – με έκπληξη από Ιαπωνία.
«Ταξίδι Στην Άλλη Όχθη»
Σε αντίθεση με τις γαμήλιες τελετές, που έχουν μάλλον εκφυλιστεί μετά από τόσα χρόνια δυτικής επιρροής, οι κηδείες στην Ιαπωνία πατούν γερά σε παραδοσιακές πεποιθήσεις χιλιάδων ετών, διατηρώντας μια εθιμοτυπική τελετουργία που αποτελεί μια εντελώς ιδιόρρυθμη συρραφή Βουδισμού και Σίντο (αυτόχθονη, και μοναδική θρησκεία της Ιαπωνίας μέχρι το 6ο μ.Χ. αιώνα) όπου το γεγονός δεν επικεντρώνεται μονάχα στο πένθος των επιζώντων, αλλά και στο πνευματικό ταξίδι του αποθανόντος. Για τους Ιάπωνες βλέπετε, τα πνεύματα των νεκρών αναβιώνουν κατά τη διάρκεια της τελετής, προσφέροντας προστασία και καθοδήγηση.
Στο σύγχρονο Δυτικό κινηματογράφο βέβαια, ζητήματα όπως αυτό της μεταθανάτιας ζωής αφορούν κυρίως το σινεμά του Φανταστικού (όπου ο τρόμος συνήθως κυριαρχεί). Στο Ιαπωνικό σινεμά όμως βρίσκουν εύκολα τον δρόμο τους στο δράμα μιας και, σύμφωνα με τις πεποιθήσεις τους, τα φαντάσματα είναι αυτά που στ’ αλήθεια υποφέρουν, και όχι οι ζωντανοί. Και ο ρυθμός της νέας ταινίας του σπουδαίου Κιγιόσι Κουροσάβα (σκηνοθέτης του αριστουργηματικού «Kairo», παραγωγής 2001) δείχνει να παραπέμπει σε μια τέτοια εθιμοτυπική τελετουργία. Προσέξτε το στόρι: Ο εδώ και τρία χρόνια νεκρός σύζυγος της Μιζούκι εμφανίζεται ξαφνικά στο σπίτι της, την ώρα που εκείνη μαγειρεύει. «Καλώς ήρθες», του λέει. «Πόσο καιρό έλειψα;» ρωτά εκείνος. «Τρία χρόνια. Βγάλε τα παπούτσια σου σε παρακαλώ».
Μέσα σε δυο μόλις λεπτά, το αόρατο σκηνοθετικό χέρι του Κουροσάβα έχει ξεμπερδέψει με συμβάσεις και δραματουργικές ακολουθίες που το δυτικό σινεμά θα χρειαζόταν τουλάχιστον μισή ταινία για να τις αναπτύξει επαρκώς. Σχεδόν αδιανόητο! Εν συνεχεία, η Μιζούκι θα δεχτεί να συντροφέψει τον αγαπημένο της σε όλα τα μέρη που εκείνος ταξίδεψε, προκειμένου εκείνος να ευχαριστήσει τους ανθρώπους (και τα φαντάσματα) που τον συντρόφεψαν τις δύσκολες στιγμές του. Και το αντρόγυνο, που ενώνει αθόρυβα τη ζωή με το θάνατο, θα βιώσει τον έρωτα του από την αρχή, σε ένα μεταφυσικό ρομάντζο επεισοδιακού χαρακτήρα (που μερικές φορές «σπάει» λίγο την πολυπόθητη ενότητα ύφους), όπου κάθε σταθμός φέρνει τους δυο ήρωες όλο και πιο κοντά, οδηγώντας την πλοκή σ’ ένα φινάλε σπαρακτικά απέριττο. (Βαθμοί: 7)
«Ο λαβύρινθος της σιωπής»
Στη Γερμανία του 1958, ο Γιόχαν Ράντμαν, νεαρός φιλόδοξος δικηγόρος καταδιώκει τα εναπομείναντα πρώην μέλη των Ες Ες, ούτως ώστε να τους δικάσει στη Γερμανία. Α, και η ιστορία του είναι αληθινή. Ο σκηνοθέτης Τζούλιο Ρικιαρέλι σκηνοθετεί προσεκτικά ένα περίπλοκο σενάριο που, με τη σειρά του, αποτελεί συνδυασμό μυθοπλασίας και ενδελεχούς έρευνας. Η προκύπτουσα ταινία κουβαλά αρκετές από τις παθογένειες του λεγόμενου «Οσκαρικού» Ευρωπαϊκού κινηματογράφου (η ταινία ήταν η επίσημη πρόταση της Γερμανίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ), μόνο που η εξέλιξη κρύβει δραματουργικές ανατροπές που χαράζουν την φαινομενικά ανώδυνη καλλιέπεια. Βρέθηκα προ εκπλήξεως. (Βαθμοί: 6)
«Les Cowboys»
Στην «Αιχμάλωτη της ερήμου», το κλασσικό γουέστερν του Τζον Φορντ, ο Τζον Γουέιν αναζητά την απαχθείσα από Ινδιάνους χαμένη κόρη του, με επιμονή που αγγίζει την ψυχασθένεια: όταν την ανακαλύπτει δε ξέρεις αν θα τη σώσει ή θα την σκοτώσει. Ο Τομά Μπιντεγκέν που σκηνοθετεί αυτήν εδώ τη μοντέρνα εκδοχή του, αλλάζει έξυπνα ένα βασικό σεναριακό ίχνος: Η 16χρονη κόρη του Αλέν, δεν έχει πέσει θύμα κάποιας απαγωγής. Το δε μυστικό που κρύβεται στη καρδιά αυτού του φιλμ αποκαλύπτει ένα αναπάντεχο βάθος πολιτικής σκέψης, και ο Μπιντεγκέν (περισσότερο γνωστός ως σεναριογράφος του εξαιρετικού «Ένας Προφήτης», σε σκηνοθεσία Ζακ Οντιάρ) ξαναδιαβάζει τους κώδικες του γουέστερν με κάποια αυταρέσκεια, συνθέτοντας όμως ένα ελεγειακό όσο και έντονα κινηματογραφικό σύμπαν, στοιχεία φανερά από την πρώτη κιόλας σεκάνς. (Βαθμοί: 6)
«Τράμπο»
Τον Σεπτέμβριο του 1947, δεκαπέντε εξέχοντα μέλη της αμερικανικής κινηματογραφίας βρέθηκαν ενώπιον της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών, κατηγορούμενοι ως «μέλη του Κομουνιστικού Κόμματος». Με το σιγοντάρισμα των «πατριωτών» συναδέλφων τους, όπως του Τζον Γουέιν, που πολύ τον μελετάμε σήμερα, βρίσκονται εκτός παιχνιδιού. Οι καταθέσεις τους κατάσχονται. Και κανένα μεγάλο στούντιο δε θέλει να δουλέψει μαζί τους. Τη ζωή ενός εξ αυτών, του σπουδαίου σεναριογράφου Ντόλαντ Τράμπο, πραγματεύεται αυτό το βιογραφικό φιλμ που ενδιαφέρεται λιγότερο για την δραματουργική αντίστιξη των πολιτικών του θέσεων και περισσότερο για τον άνθρωπο πίσω από τον μύθο. Λίγο επιδερμικά, είναι η αλήθεια. Τουλάχιστον οι ερμηνείες των Μπράιαν Κράνστον, Λούις Σ.Κ., Τζον Γκούντμαν και Ελ Φάνινγκ είναι εξαιρετικές (σιγοντάρουν οι Έλεν Μίρεν και Νταϊάν Λέιν). (Βαθμοί: 5)
«Οδηγός για singles»
Ρομαντική κομεντί όπου γυναίκες αναζητούν μετά μανίας σύντροφο στη Νέα Υόρκη, σε μια ταινία που δεν έχει τίποτα να πει ούτε για τον έρωτα, ούτε για τη συντροφικότητα, ούτε για τη φιλία. Κάθε ατάκα, ψεύτικη και άδεια, κάθε «πόρισμα» διαστρεβλωμένο, σε ένα σύμπαν που, εξοργιστικά, προσπαθεί να περάσει ως «ρεαλιστικό» ενώ η Ντακότα Τζόνσον, του «50 αποχρώσεις του γκρι» προσπαθεί σκληρά για να κρατήσει την φιλμογραφία της σε μια ενιαία ποιοτική στάθμη. Δυστυχώς για εμάς, το πετυχαίνει. (Βαθμοί: 0)
Εν τάχει
Στο έξοχο και ασπρόμαυρο «Γυμνό ανάμεσα στους λύκους» του 1963, που επανεκδίδεται, ένας κρατούμενος σε ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης φέρνει μαζί του κρυφά ένα μικρό παιδί. Παραγωγή της Ανατολικής Γερμανίας που ενέπνευσε και το «Η ζωή είναι ωραία» του Ρομπέρτο Μπενίνι. (Βαθμοί: 7). Προβάλλεται επίσης ένας Γαλλικός «Αλαντίν», μνημείο κακογουστιάς (Βαθμοί: 1) καθώς και το φεμινιστικό γουέστερν «Η Τζέιν πήρε το όπλο της» με Νάταλι Πόρτμαν, που πήγε «άπατο» στο αμερικάνικο box office.
*Αναδημοσίευση από το www.tanea.gr