Με αφορμή τη πρόσφατη νομοθετική αλλαγή που αφορά στον ΦΠΑ που ουσιαστικά αυξάνει τον συγκεκριμένο φόρο σε μια σειρά καταναλωτικών αγαθών , παραθέτουμε τη μελέτη του Κέντρου Προγραμματισμού Οικονομικών Ερευνών – ΚΕΠΕ για το θέμα της εισπραξιμότητας του ΦΠΑ.
Αν διαβάσουμε τη Μελέτη θα διαπιστώσουμε ότι το μεγάλο πρόβλημα σε σχέση με τον ΦΠΑ δεν είναι μόνο οι υψηλοί συντελεστές (που είναι από τους μεγαλύτερους στην Ε.Ε.) , αλλά κυρίως η αδυναμία είσπραξης του.
Φυσικά , κατά την εκτίμηση μας , το ύψος των συντελεστών “διευκολύνει” την αδυναμία αυτή και λειτουργεί ως αντικίνητρο συμμόρφωσης Πολιτών και επιχειρήσεων.
Οι συνεχείς αυξήσεις τα τελευταία χρόνια , δηλαδή σε περίοδο οικονομικής κρίσης επιτείνουν το πρόβλημα που εδράζεται στην έλλειψη εμπιστοσύνης των Πολιτών στο Κράτος , στον περιορισμό της κατανάλωσης αλλά και στην πραγματική αδυναμία εκπλήρωσης από τη πλευρά των επιχειρήσεων των συνολικών υποχρεώσεων τους.
Κατά μέσο όρο από το 2009 και ύστερα η Ελλάδα χάνει 7,5 δισ. ευρώ τον χρόνο εξαιτίας της μη απόδοσης του ΦΠΑ (φοροδιαφυγή, φοροαποφυγή κ.λπ.).
Γίνεται, επομένως, εύκολα αντιληπτό ότι η αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να συλλέξει τον ΦΠΑ επιβαρύνει σε μεγάλο βαθμό τα οικονομικά του κράτους, καθώς το έλλειμμα του ΦΠΑ για το 2012 αντιστοιχεί στο 3,4% του ΑΕΠ της χώρας.
Αν παρακολουθήσουμε την πορεία του ελλείμματος ΦΠΑ διαχρονικά, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στις άλλες δύο χώρες του ευρωπαϊκού νότου που αντιμετώπισαν δημοσιονομικά προβλήματα και σφοδρή οικονομική κρίση, την Ισπανία και την Πορτογαλία, διαπιστώνουμε ότι η Ελλάδα έχει τις χειρότερες επιδόσεις.
Τα Συμπεράσματα που καταλήγει η Μελέτη :
Ο ΦΠΑ είναι από τις σημαντικότερες πηγές εσόδων για το ελληνικό κράτος.
Για το 2012 τα έσοδα από ΦΠΑ αντιστοιχούσαν στο 21,2% των συνολικών εσόδων από φόρους (συμπεριλαμβανομένων και των ασφαλιστικών εισφορών). Παρά το γεγονός αυτό και τις αυξημένες ανάγκες της χώρας εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, η αποδοτικότητα είσπραξης του ΦΠΑ, όπως μετρείται διεθνώς με βάση τον Δείκτη Εσόδων ΦΠΑ (VRR) και το Έλλειμμα ΦΠΑ (VAT Gap), είναι εξαιρετικά περιορισμένη.
Η Ελλάδα, συγκρινόμενη τόσο με τις χώρες του ΟΟΣΑ και της ΕΕ όσο και με μεμονωμένες χώρες που επίσης αντιμετώπισαν έντονη οικονομική κρίση (Ισπανία και Πορτογαλία), έχει από τις χειρότερες επιδόσεις.
Επιπροσθέτως, αν και η οικονομική κρίση φαίνεται να μείωσε ακόμα περισσότερο την ικανότητα του κρατικού μηχανισμού να συλλέγει τον ΦΠΑ10, η Ελλάδα και πριν την κρίση αντιμετώπιζε παρόμοιο πρόβλημα.
Είναι επομένως επιβεβλημένο, στα πλαίσια της προσπάθειας της χώρας να βγει από την οικονομική κρίση και να μπει σε τροχιά βιώσιμης ανάπτυξης, όχι μόνο να βελτιωθεί ο τρόπος είσπραξης του ΦΠΑ, ώστε να καταστεί περισσότερο αποτελεσματικός, αλλά να αλλάξει και η φορολογική συνείδηση των πολιτών.
Η βασικότερη ίσως οδός προκειμένου να αλλάξει η νοοτροπία των πολιτών είναι να αποκτήσουν οι πολίτες εμπιστοσύνη προς το κράτος που διαχειρίζεται τα χρήματα από τους φόρους που πληρώνουν.
Μελέτες έχουν δείξει ότι η φορολογική συνείδηση σχετίζεται άμεσα με την εμπιστοσύνη που έχουν οι πολίτες στο κράτος11 (Lago-Penas και Lago-Penas, 2010· Martinez-Vazquez και Torgler, 2009· Torgler και Schneider, 2007· Alm και Torgler, 2006) και τους θεσμούς (Χύμης, 2014· Frey και Torgler, 2007).
Όπως έχουν δείξει πρόσφατες μελέτες, οι Έλληνες είναι από τους πολίτες που εμπιστεύονται λιγότερο από όλους το κράτος12 (OECD, 2013b).
Η δημιουργία ή η βελτίωση της φορολογικής συνείδησης των πολιτών είναι μία μακροχρόνια διαδικασία και προϋποθέτει μία σειρά από σημαντικές μεταρρυθμίσεις και αλλαγές στην ίδια τη λειτουργία του κράτους και στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τους φορολογούμενους πολίτες.
Η εφαρμογή ενός δίκαιου φορολογικού συστήματος, που σημαίνει τόσο δίκαιη κατανομή φορολογικών βαρών όσο και δίκαιη «δημοσιονομική ανταλλαγή», δηλαδή το κράτος προσφέρει τα δημόσια αγαθά που οι πολίτες πιστεύουν ότι αντιστοιχούν στους φόρους που πληρώνουν, μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στη δημιουργία φορολογικής συνείδησης (Feld και Frey, 2002· Cummings et al., 2004). |
Επίσης η επιβράβευση της εντιμότητας και τα θετικά κίνητρα για φορολογική συμμόρφωση μπορούν να συμβάλλουν προς την ίδια κατεύθυνση (Feld και Frey, 2007· Smith και Stalans, 1991).
Η άμεση δημοκρατία (να ψηφίζουν οι πολίτες πάνω σε θέματα που αφορούν το φορολογικό σύστημα) και η συμμετοχή των πολιτών στη διαχείριση μέρους των φορολογικών εσόδων σε τοπικό επίπεδο συνεργούν στη δημιουργία φορολογικής συνείδησης (Torgler και Schneider, 2007· Torgler, 2003· Feld και Frey, 2002· Feld and Tyran, 2002· Alm et al. 1995). Από την άλλη πλευρά, η αντίληψη που έχουν οι πολίτες για το μέγεθος της φοροδιαφυγής (Frey και Torgler, 2007) και της διαφθοράς (Bird et al., 2008· Torgler, 2006) επηρεάζει αρνητικά τη φορολογική συνείδηση.
Επομένως, η φορολογική συνείδηση βασίζεται στην εμπιστοσύνη των πολιτών προς το κράτος, ένα κράτος όμως που διέπεται από τις αρχές του δικαίου και της διαφάνειας, όπου οι θεσμοί λειτουργούν και οι πολίτες έχουν λόγο.
Εδώ μπορείτε να διαβάστε όλη τη Μελέτη του ΚΕΠΕ για το θέμα του ΦΠΑ
